Tag: Expeditie Benin

Een zelfregulerende chaos van dokwerkers, containers en nerveus rollend materieel, omkaderd door water. Welkom in de haven Cotonou, onze laatste tussenstop en tevens de handelsvoordeur van Benin – dus ook voor rijst.

Gelukkig is alles goed bewegwijzerd. Vergissen is onmogelijk. Ook als rechtdoor gaan niet kan, staat dat netjes aangegeven.

Onze interesse gaat naar de gigantische loodsen die langst de kade zijn opgetrokken. Daar ligt de geïmporteerde rijst uit Azië meters hoog gestapeld.

Tot nog toe is die rijst van betere kwaliteit dan die van de lokale landbouw en bovendien goedkoper. Dat laatste valt slechts deels te verklaren door efficiëntie. De rest van het verschil is in feite oneerlijke concurrentie omdat landen als Vietnam en Thailand hun landbouw driftig ondersteunen (lees: subsidiëren), terwijl Benin haar landbouw even overtuigd verwaarloosd heeft. Geen wonder dus dat de import tweederde van de consumptie uitmaakt.

Nog een vreemd nevenfeit: Benin importeert veel meer rijst dan het consumeert. Dat komt omdat buurland Nigeria zijn markt wél afschermt voor overzeese import. Benin doet dat niet. Resultaat? De rijst komt langs Benin binnen en wordt dan over land Nigeria binnengesmokkeld. Een profijtelijke bezigheid. Buurlanden die elkaar een kloot trekken, uniek schijnt dat niet te zijn.

Wat elders in de wereld voor verhitte discussies zorgt, daarover groeit in onze delegatie na de voorbije dagen consensus: je moet gericht je landbouwmarkt kunnen afschermen om een eigen landbouw op poten te zetten.

Kan Benin dan ooit een landbouwmacht worden die rijst exporteert? Het potentieel is er, zegt de FAO. Van de 322.000ha landbouwgrond die geschikt is voor rijstteelt, is nog maar 10% in gebruik. En als overheden, bedrijven, boerenorganisaties en ngo’s pragmatisch samenwerken, kan het. Maar er is toch nog een en ander te doen in dit land voor het zover is.

Slotbeschouwing? Het kost weinig moeite om pessimistisch te zijn over Benin. Redenen genoeg. Maar dan denk ik: welk recht heb ik daartoe? Ik was na een week weer weg. Ik heb mensen gezien die er keihard voor gaan en zaken doen bewegen. Zij blijven achter en moeten het doen. Vooruit ermee.

Nooit gezien. Hoeveel kramen passen er op een vierkante meter? Ik schat vier.

Je ziet niet waar het begin, laat staan waar het eindigt. Een labyrinth van gekrijs en afprijzend gesjacher.

Af- en aanrijdende auto’s krioelen met bevrachte mensen, fietsen en brommers. Gemotoriseerd of niet, allen rekken ze de grenzen van hun laadvermogen.

Temidden daarvan brengen voornamelijk vrouwen hun uren door om klanten te ronselen. Rijst, tomaten, annanas, vis, kleinvee, meubels,… Een Grand Bazar in openlucht, een golfplaten Wijnegem shoppingcenter voor de gewone Beniner.

Het duurt even voor iedereen weet waarover het gaat: gestoomde rijst.

Een groep vrouwen in Savalou experimenteert met de verwerking en verkoop ervan. Sneller klaar voor de eindgebruiker, meer smaak en voedingsstoffen.

Een product met toegevoegde waarde dus. Toch ligt de prijs op de markt niet noodzakelijk hoger dan voor niet-gestoomde rijst. De consument is gepelde en wit gepoleiste rijst gewoon en dus moet rijst wit zijn, niet bruinig. Een idée fixe in hoofde van de man en vrouw in de stoffige straat.

De winst zit ‘em dus niet in de prijs, wel in het feit dat er minder rijst verloren gaat in het stomingsproces dan wanneer de rijst gewoon verwerkt zou worden: het pellen en poleisten zorgt namelijk voor breuk in de rijst.

Geheel duurzaam is deze verwerkende activiteit niet. De potten worden aan de kook gebracht met een smorend houtvuur. Ruimte voor verbetering, maar het is roeien met de riemen die er zijn.

En dan de hamvraag natuurlijk: is hij te vreten? Ik heb hem niet geproefd, maar de chef-kok in ons midden, Lut De Clerq, was er enthousiast over. Hier de korte reportage die hierover op Radio1 te horen was…

Na het onderweg zijn, het aankomen in Savalou. Eerst nog een ontmoeting met de burgemeester, dan kunnen we eindelijk het veld in. Schoenen in de zompige grond, omzichtig laverend tussen de symmetrische rijen rijstplanten die zo’n 25cm hoog staan.

Hoewel een standaard rijstveld minstens het potentieel heeft om er monotoon voor te komen, wekken het bezoek en de ontmoeting met de producenten enthousiasme . Het verhaal van de rijst en de landbouw wordt hier gelijk tastbaar.

In enkele uren groeit het besef welk gekkenwerk er geleverd is om tot dit punt te geraken. De vertreksituatie leunde namelijk nogal dicht aan bij “niets”. Van alles is hier meer dan iets tekort: kennis, geletterdheid, krediet, mechanisering, omkadering van de overheid, wegen,…

We bezoeken uiteindelijk twee boerengroepen die betrokken zijn bij de levering van rijst aan Colruyt. Eerst in Tchetii. Dan in Kpataba.

In Kpataba worden we door de boeren opgepikt om per Chinese brommer naar naar het veld te knetteren, vier kilometer van de hoofdweg. Slalommen over een schampig pad tussen putten, boomwortels, stenen,… Een boer moet hier ook een beetje Stefan Everts zijn.

Het groen van de rijstplanten in combinatie met de bewolkte hemel geeft een merkwaardig kleurenpallet. Eenvoudig natuurschoon in deze reep Afrikaans continent. En voer voor enkele betere fotomomenten met Jef Colruyt, Marianne Thyssen en co.