Menslief, wat ben ik toch een dorre letterfretter geworden. Maar ik moet wel. De achterstand die ik tijdens de eerste driekwart van mijn leven heb opgelopen, gaapt mij nog altijd na.

Inmiddels maak ik er een jaarlijkse verplichting van om de leegstand op mijn blog te bestrijden met een inkijk in mijn leesgedrag. Onderaan een overzicht, hierbij enkele van de vele mogelijke aanbevelingen.

Stad der blinden / Stad der zienden - José Saramago

Twee boeken voor de prijs van één. Maar elke bladzijde ademt grote literatuur uit.
Stad der blinden handelt over een stad waar mensen zonder grote aanleiding blind beginnen worden. De overheid rolt een plan uit om de besmetting in te dijken, waarbij het dunne laagje beschavingsvernis terstond afbladert. U raadde al dat de blindheid enige metaforische ambities heeft.

Stad der zienden is het vervolg en begint bij een verkiezing waarbij niemand komt opdagen. Bij een herkansing komt het kiesvee wel tot in het stemlokaal, maar stemt driekwart van de bevolking blanco. De nationale regering onderneemt daarop actie om de afvallige stad weer in het gareel te krijgen van “hun” democratie.

Stad der blinden kent nog een zeker happy end. Stad der zienden niet. Nadenken zult u sowieso.

Alleen al deze twee volzinnen maken deze dubbelaar het lezen waard:

“De regering betreurt het dat zij gedwongen is om energiek uit te voeren wat zij als haar recht en haar plicht beschouwt.”

“Volmaakte momenten, vooral wanneer ze raken aan het sublieme, hebben als ernstig nadeel dat ze maar even duren, wat, dat mag duidelijk zijn, geen speciale vermelding zou verdienen als er niet een groter ongemak bij kwam kijken, namelijk dat je niet weet wat je erna moet doen.”

De waarheid en andere leugens - Sascha Arango

Een man wordt na een dronken nacht wakker naast een vrouw. Het genetisch ingesleten plan is dan: wegsluipen. Bij het aantrekken van zijn kleren, merkt hij evenwel onder het bed een manuscript op. Briljante literatuur die de vrouw werktuigelijk bij elkaar tikt op een oude schrijfmachine. Zij wil haar werk echter niet publiceren, want ze houdt niet van de schijnwerpers. Daarop ontstaat een pact dat het cement wordt van een productief huwelijk: zij schrijft, hij doet zich voor als de Grote Schrijver en neemt alle acte de presences en interviews voor zijn rekening. Het geld stroomt binnen.

Helaas wordt het zorgeloze leven doorkruist door de hormonale driften van mijnheer, waardoor die meer doet met de uitgeefster dan binnen de huwelijkse context als wenselijk ervaren wordt. Om een en ander van het daglicht verstoken te houden, dringen zich radicale maatregelen op die, ten gunste van de plotontwikkeling, niet helemaal volgens wens verlopen.

De generale wijsheid uit dit boek:

“Beter altijd alleen, dan nooit.”

Anne Frank leeft en woont op zolder - Shalom Auslander

Soms kan een titel op wel erg nauwsluitende wijze uitdrukking geven aan de plot. Een man verhuist met zijn gezin naar het platteland. Blijkt toch wel dat op de zolder van hun nieuw aangekochte fermette niemand minder dan Anne Frank zich heeft gevestigd. Dat leidt begrijpelijkerwijs tot enige ongemakken van praktische aard, maar evenzeer tot taaie morele overwegingen. Want ja, Anne Frank zet je natuurlijk niet zomaar aan de deur.

Ik zou ervoor willen pleiten dat meer mensen in navolging van Shalom Auslander hun jeugdtrauma’s converteren naar vermakelijke lectuur.

Ik rouw van jou – Jonathan Tropper

De dood van de pater familias en een mij onbekend joods ritueel brengen een dysfunctionele familie een hele week samen. Een stoofpot van zorgvuldig opgekropte gevoelens van wederzijdse afkeer gaat aan het pruttelen. Naarmate de uren en dagen vorderen, rijten de familieleden oude en nieuwe wonden open met de scherven van elkanders gebroken levens.

De Wereld Van Gisteren – Stefan Zweig

Als het etiket “tijdsdocument” ergens op mag kleven, dan wel op dit boek. Het is 1934 wanneer Zweig aan dit werk begint te schrijven. Hij maakt de staat op van zijn tijd, de wereld van gisteren. Van de eeuwwisseling rond 1900 in Wenen, een periode die hij als een hoogtepunt van de Europese beschaving beschrijft, tot het dieptepunt van diezelfde beschaving met de eerste Wereldoorlog. Vervolgens krijg je een inkijk in de opbouw naar de Tweede Wereldoorlog. Niet van iemand die de luxe van de geschiedschrijver heeft, maar van iemand die er middenin staat.

Er valt zoveel over dit boek te zeggen. Uit gemakzucht verwijs ik liever door naar deze bespreking, die mijn bewondering deelt.

Enkele onsamenhangende observaties van mijnentwege:

• Het was bevreemdend om dit te lezen op het ogenblik dat we 100 jaar eerste Wereldoorlog herdachten en aan de grenzen van Europa een nieuw conflict smeult met Rusland… De sfeer en de mentaliteit zijn bij momenten akelig herkenbaar.
• Zweig beschrijft hoe intellectueel Europa, ondanks de vele contacten, verdeeld raakt. Een eerste keer door de golf van het enge nationalisme in de aanloop naar WOI. Een tweede keer in de aanloop naar WOII: het is communisme of fascisme. Gewoon democraat zijn was gezien de impotentie van de Europese democratieën blijkbaar geen optie.
• De intellectuelen van Europa schreven elkaar brieven. Voor de jonge lezers: dat is zoals Whatsapp-berichten, maar dan langer en met interpunctie. Zweig had een indrukwekkend clubje pennenvrienden: Maxim Gorki, James Joyce, Albert Einstein,… Ook Romain Rolland – naar wie mijn straat in Kessel-Lo is vernoemd, maar waar ik verder nooit bij stil stond – duikt veelvuldig op in de briefwisseling. Hij was samen met Zweig dus een van de spookrijders die in de aanloop van de eerste Wereldoorlog tegen de polonaise van het oorlogsdiscours inging.

Je leest het boek natuurlijk met de wetenschap dat Zweig in 1942 samen met zijn vrouw zelfmoord pleegde in Brazilië, waar hij als Jood naartoe gevlucht was. Gekraakt onder de gewisse zekerheid dat de gruwel van WOI een nog beestachtigere sequel krijgt, en dat zijn droom van een verenigd Europa nog verderaf lijkt dan zijn wereld van gisteren.

Postwar: A History of Europe Since 1945 – Tony Judt

Stel je voor: een met tripel overgoten winteravond aan het haardvuur. Onder het gezelschap bevindt zich ook de betreurde Tony Judt. Net als de gesprekken dreigen stil te vallen, vraagt iemand: “Zeg Tony, vertel eens, wat is er hier in Europa eigenlijk zoal gebeurd tussen de Tweede Wereldoorlog en nu”. Daarop begint Tony te vertellen. Bijna 1000 bladzijden lang, meeslepend en met een overzicht dat ik misschien kan bereiken als ik 245 jaar word. Geniaal dus. En dan te weten dat Tony Judt aan ALS leed en dit boek in een dictafoon fluisterde omdat hij niet meer tot schrijven in staat was.

Bedankt, mijnheer Judt. Ik heb mijn eigen continent beter leren kennen en begrijpen.

Scarcity: Why Having Too Little Means So Much – Sendhil Mullainathan & Eldar Shafir

Zo’n boek dat tot de basiskennis van iedere beleidsmaker zou moeten horen. De auteurs schreven geen boek over armoede in het bijzonder, maar ontrafelen de onderliggende psychologie van schaarste.

In een situatie van schaarste ga je heel strak focussen op de directe nood: een deadline om een artikel in te dienen, de rekening die betaald moet worden. Schaarste slokt daarbij je ganse “bandbreedte” op. In het geval van een deadline om iets te schrijven, kan dat nog positief zijn omdat je minder afgeleid wordt. Toch zijn de nadelen van de ‘schaarstementaliteit’ groter dan de voordelen. Het langetermijnperspectief verdwijnt.

“Vergelijk het met een nieuwe computer die tien zware programma’s tegelijk draait. Het apparaat is traag, maakt fouten en loopt vast – niet omdat het een slechte computer is, maar omdat het te veel tegelijkertijd moet doen. Bij armen is iets vergelijkbaars aan de hand. Ze nemen geen domme beslissingen omdat ze dom zijn, maar omdat ze in een context leven waarin iedereen domme beslissingen zou nemen.”

Lees dit interview op de Correspondent met de auteur. Of beter: lees dat boek.

Capital in the Twenty-First Century – Thomas Picketty

Ja, de onvermijdelijke Picketty. Ja, het is een dik boek, met veel cijfers en voetnoten, maar in feite niks onbevattelijk. En nee, ik ga niet alles herhalen wat al in alle kranten heeft gestaan.

In de media krijgt hij het imago van rockster econoom aangemeten. Wat mij daarentegen opviel, was de bescheiden, zelfs kwetsbare toon waarop het boek is geschreven. Een wetenschapper die bij zijn bevindingen ook de beperkingen vermeld van zijn werk. Maar waar er conclusies te trekken zijn, rijdt hij niet met de handrem op.

Een aspect uit het boek dat ik weinig aan bod zie komen, is wat hij schrijft over de overheidsschulden in Europa. Gezien het tegenwoordige discours dat we vooral geen schulden mogen doorschuiven naar de volgende generatie, permitteer ik mij daarom een citaat:

It is impossible to judge the appropriate level of debts and deficits without taking into account numerous other factors affecting national wealth. When we look at all the available data today, what is most striking is that national wealth in Europe has never been so high. To be sure, net public wealth (dat is: de bezittingen van de overheid minus de overheidsschuld ) is virtually zero, given the size of the public debt, but net private wealth is so high that the sum of the two is as great as it has been in a century.
Hence the idea that we are about to bequeath a shameful burden of debt to our children and grandchildren and that we ought to wear sackcloth and ashes and beg for forgiveness simply makes no sense. The nations of Europe have never been so rich. What is true and shameful, on the other hand, is that this vast national wealth is very unequally distributed. Private wealth rests on public poverty, and one particularly unfortunate consequence of this is that we currently spend far more in interest on the debt than we invest in higher education.
This is a very important debate for the decades ahead. The public debt (which is much smaller than total private wealth and perhaps not really that difficult to eliminate) is not our major worry. The more urgent need is to increase our educational capital and prevent the degradation of our natural capital.

Amen.

Hieronder mijn volledige lijst. Word gerust mijn beste boekenvriend op Goodreads. Uw  leessuggesties doen mij altijd plezier.